#back to school: als iedere minuut telt

Op maandag 12 maart was ik op bezoek bij basisschool Het Mozaïek, in de wijk Malburgen. Ik was er te gast omdat ik op zoek ben naar praktijkvoorbeelden van goed onderwijs. Natuurlijk wil ik dan ook graag een kijkje nemen op onze excellente school. In een wijk, waar leren meestal niet vanzelf gaat. Omdat de kinderen uit heel veel verschillende landen komen, is er veel aandacht voor hun taalontwikkeling. In de aanloop naar deze dag,  kreeg ik een agenda in mijn mailbox. De agenda beschreef wat ik die ochtend allemaal te zien zou krijgen. Al lezend werden - op 5 minuten scherp -  mijn groepsbezoeken en pendelen tussen de twee locaties van de school zichtbaar. Het riep bij mij het gevoel op dat er niet alleen grondig over nagedacht was. Maar ook dat op deze school blijkbaar iedere minuut telt.

Even bedenken in je hoofd bij de kleuters

Na een hartelijke ontvangst aan de Eimersingel door locatieleider Alfred liep ik met juf Rianne mee naar haar groep. Ik was benieuwd hoe haar interactie en werkwijze met deze kleuters zou zijn. Iedere bestuurder weet dat er warme pleitbezorgers zijn van het 'gewoon' laten spelen van kinderen. Vanuit de gedachte dat het dan meestal ook wel goed komt. In deze school heerst een andere opvatting. Namelijk dat het spelen ook doelgericht moet plaatsvinden om tot ontwikkeling te komen. De persoonlijke verbinding tussen leerkracht en kind werd direct en oprecht gemaakt, terwijl ieder kind op zijn stoeltje in de kring gingen zitten. Toen alle ouders waren vertrokken, begon juf Rianne met het spelenderwijs oefenen van de dagen van de week. Ze besprak ook de nieuwe woorden die de kinderen vandaag gingen leren. Daarna was ik getuige van een semantiseringsverhaal. Wat dat is? Dat de nieuwe woorden eerst aangereikt worden in klank en beeld, ondersteund door plaatjes. En daarna geoefend worden zodat ze betekenis krijgen. In dit geval doordat de kleuters boodschappen gingen doen in de mini-supermarkt die was ingericht in het lokaal. De kinderen genoten zichtbaar. Van het aandoen van de jas van de supermarkt-meneer. Tot het zijn van de klant achter het boodschappenkarretje. Ze gingen zo op in hun spel, dat de andere kinderen steeds verder in de speelhoek van de supermarkt kwamen zitten. In de Mix en Ruil kregen alle kinderen ook een opdracht. Die begon met de vraag: bedenk even in je hoofd: wat kan je aan je kringmaatje vragen? En zo vroegen deze kleuters elkaar om een pak macaroni of ruilden die tegen een pot appelmoes. Twaalf nieuwe woorden; iedereen was trots en gaf elkaar complimenten.

Zet je luisterhouding aan in groep 4

Snel pendelend naar de Zwanebloemlaan, belandde ik om 9.15 in de groep bij juf Lieke. Juf Lieke deed die dag iets nieuws met de kinderen. Ze vertelde een verhaal over een meisje, waarbij ze de kinderen leerde een goede samenvatting te maken. Dat gebeurde aanvankelijk door hen plaatjes te laten tekenen over een stukje van het verhaal. Juf Lieke las het verhaal met veel expressie en ondersteunende gebaren voor. Maar niet nadat ze de kinderen had gevraagd: 'zet je luisterhouding aan'. Het werd al snel duidelijk dat deze kinderen in de les ervoor nieuwe woorden en begrippen hadden geleerd. Zoals 'de lens' en 'naar het vogeltje kijken', bij de fotograaf. Juf Lieke legde uit dat het maken van een samenvatting betekent dat je onthoudt wie, wat, waar en wanneer gebeurt. En waarom het belangrijk is dat je dat leert. Ondertussen liep ze rond en maakte met een Ipad live-beelden van een tekening van een van de kinderen. Die verscheen dan op het digi-bord zodat alle kinderen het konden zien. In tweede instantie maakten de kinderen niet alleen een plaatje van het verhaal. Ze gebruikten ook de nieuwe woorden om te vertellen wat ze hadden onthouden over wie, wat, waar en wanneer. Het meisje naast me was niet alleen heel serieus bezig, ze vertelde ook enthousiast over wat ze aan het doen was. Ik hoorde later, dat ze nog niet zo heel lang in Nederland is. Ze was heel enthousiast dat haar groepje 's middags een opdracht moest uitvoeren. Een selfie maken, waar je helemaal op staat, zonder dat iemand je helpt. Net zoals het meisje in het verhaal. Hoe doe je dat? De leerlingen gingen er volop met elkaar over in overleg. 

Waarom doen we deze bordsommen?

Alweer was het tijd en ging ik naar de volgende groep. Dit was groep 7 van juf Manou. Juf Manou was aan het rekenen met de kinderen. Er werden bordsommen gemaakt. Over procenten. Ze deed op het digibord voor hoe je procenten uitrekent. Bijvoorbeeld om te weten hoeveel korting je krijgt als je nieuwe laarzen koopt. Juf Manou deed ook veel met haar stem in deze toch best wel grote groep. Ging ze harder praten, zodat iedereen haar hoorde? In tegendeel, ze fluisterde soms bijna. Alle kinderen waren stil en sommigen leunden voorover om haar te verstaan. 'Waarom doen we deze bordsommen?' vroeg juf Manou aan de groep. Omdat dat beter is voor onze chunks, luidde het antwoord. En omdat juf Manon natuurlijk niet wist wat chunks zijn, legde een van de kinderen het aan mij uit. Dat als je vaak oefent, de procenten in je lange termijn geheugen komen. Zodat je ze niet meer vergeet. Het tempo in de groep was echt hoog, de snelheid van werken van de kinderen ook. Ze hadden weinig denktijd nodig. Dat komt vast door die chunks, dacht ik nog. De kinderen evalueerden met elkaar en met juf Manou hun eigen werkhouding aan het einde van de rekenles. En ook dat verliep gestructureerd en geoefend. De leerlingen bleken in staat om aan te geven waar ze in hun leerproces zaten, door te wijzen op hun plek het plaatje van de learning pit. Oftewel: 'Ik snap het bijna, als ik nog even verder oefen'.

                                                                                                                                                                                                                         

                                                                                                                                                                                             

Als iedere minuut telt

In de nabespreking gaf ik de leerkrachten terug dat ik zo onder de indruk was van de betrokkenheid van kinderen bij elkaar, bij de leerkracht en bij hun eigen leerproces. Hoeveel er geleerd werd, afgestemd op de leeftijd van de kinderen. En dat me opviel hoe hoog het tempo was. Ik bekende, dat ik me afgevraagd had of bij deze school echt iedere minuut telt. Dat klopte wel, elke beschikbare minuut is van belang voor de kansengelijkheid van deze kinderen. We hadden een mooi gesprek over hoe we daar samen nog meer in kunnen doen, voor de leerkrachten. Maar dat komt in een ander verhaal. Dank jullie wel, collega's van het Mozaïek. Het was een feestje jullie in actie te zien.

#bestuurlijk dilemma: van wie is deze school?

Titel: #bestuurlijk dilemma: van wie is deze school?

Woensdagavond 21 februari was ik bij De Binnenstad, een bijzondere school middenin (uiteraard) Arnhem. De school is bijzonder dankzij een enorme betrokkenheid. De betrokkenheid van ouders bij de historie, visie en sfeer van de school. De betrokkenheid van de leerkrachten bij kinderen. Op deze school is wie je bent en wat je doet niet uit elkaar te halen. Mogelijk komt het doordat een behoorlijk aantal ouders van de ze school ondernemer of kunstenaar zijn. Wie je bent en wat je wilt zijn en hoe je doet zit vallen hier samen. Ik hou er van. 

Betrokkenheid op zich is niet uniek. En zelfs deze specifieke vorm van betrokkenheid niet. Het is echter wel bijzonder dat die enorme betrokkenheid bij de Binnenstad nu juist lijkt te zorgen voor een dilemma en de vraag; Van wie is de school nou eigenlijk? Ik wil jullie graag meenemen in wat er gebeurde.

Prachtige mensen met het hart op de juiste plek

Juist in deze omgeving, waar ik zo van hou, belandde ik in een bestuurlijk dilemma. Er ontstonden namelijk wat barsten in de gouden reputatie van de school. Al een aantal jaren was zichtbaar dat het leren van kinderen beter kon. We wisten niet helemaal zeker of het lezen, schrijven en rekenen van alle kinderen goed genoeg gaat. Wat we wel wisten, was dat kinderen er graag naar school gaan. Wat we ook wisten was dat de leerkrachten prachtige mensen zijn, met het hart op de juiste plek.

We moesten dus andere wegen bewandelen. Die andere wegen leverden verbeteringen op, maar niet de inhaalslag die we nodig hadden. Dat gaf niet. Een inhaalslag kost tijd. Het gaat immers over mensen en niet over koekjes. De kinderen gingen nog steeds met plezier naar school.

Een nieuwe directeur met een nieuwe opdracht

Toen ging de directeur met pensioen. De verbindende factor in het team en de community van de school. Er moest een nieuwe directeur komen, die gelijk de opdracht kreeg om de verbeterslag op het gebied van rekenen, taal en schrijven alsnog te realiseren. Er was alleen inmiddels erg weinig tijd om dit voor elkaar te krijgen. Want ook de inspectie was nu van mening dat het leren van de kinderen beter kon en anders aangepakt moest worden.

De nieuwe directeur, een gedreven mens met veel kennis en wat minder ervaring, ging aan de slag met deze opdracht. Ze beet zich vast, maakte analyses van de ontwikkeling en vertelde het team wat er in haar ogen nodig was. Ze onderbouwde alles met kennis. Maar haar acties vielen niet goed bij de rest van het team en de ouders. Het ging ze te hard en te ver. De directeur, de teamleden, ouders. Het werkte niet, er was en ontstond geen samen. Het werd een drama, dat ook nog eens in geuren en kleuren in de pers werd uitgemeten.

Zo kan het dus ook gaan. Als wat je doet en wie je bent hetzelfde zijn. Wie ben je dan als je dingen zegt, die pijn doen en de ander niet aanstaan?

Te vuur en te zwaard bemoeien

Op diezelfde woensdagavond heeft de directeur de ouders verteld dat ze stopt, aan het einde van het schooljaar. Ze wil graag dat het gesprek in de school en op het schoolplein weer over de kinderen gaat en niet langer over haar. Ze wil dat het team de school met een nieuwe directeur verder kan opbouwen. Met plezier en in een goede sfeer.

Ook dat komt vaker voor. Maar dit is de eerste school waarbij ik hierdoor met ouders in discussie beland ben. Eigenlijk over van wie de school is. En over wat kwaliteit van onderwijs is. Meestal moet ik te vuur en te zwaard uitleggen wat we allemaal doen om het leren van de kinderen te verbeteren met het team.

Maar hier moest ik juist verantwoorden over waarom we er ons zo ingrijpend mee bemoeid hadden.  Dat we het verkeerd hadden aangepakt, want het was ten koste gegaan van de sfeer. Ze herkenden de school echt niet meer. En ze zagen dat het niet goed ging met de leerkrachten. En dat is ook waar en ongelofelijk pijnlijk. Ik kreeg er het beeld bij, van een vastgelopen schip. Met alle ontreddering die er bij hoort. Als bestuurder en als mens voel ik me verscheurd tussen de verschillende behoeftes van alle betrokkenen. De verwachtingen over wat er moet gebeuren vallen niet meer bij elkaar te brengen en veroorzaken frustratie. Er lijken alleen nog verliezers te zijn.

Het bestuurlijke dilemma dat is ontstaan zit hem voor mij in de vraag van wie de school precies is. Is de school van de ouders, zelfs als kinderen niet genoeg leren? Is die van het team, of van de directeur? Of van het bestuur?

Ik wil verantwoordelijk zijn voor kinderen die leren

Die avond kwam ik eindelijk uit het dilemma, doordat één van de ouders opnieuw de vraag stelde wat het bestuur hier toch allemaal van vond. En ik mezelf publiekelijk de vraag kon stellen: waar kan en wil ik verantwoordelijk voor zijn? Het antwoord is dat ik verantwoordelijk wil zijn voor kinderen die leren. En voor bewust gemaakte en verantwoorde keuzes om dat te bereiken. Niet meer, maar ook absoluut niet voor minder. Daar is mijn grens. En daar ga ik niet over heen.

Het is mij volstrekt duidelijk dat een school alleen kan bestaan als ouders vertrouwen hebben in de school. En ik snap dat niemand dat af kan dwingen. Dat iedere vader en moeder daar zijn eigen keuzes moet maken. Maar dat, door mijn bril gezien, we samen de kans hebben nu de weg omhoog in te zetten. Alle ingrediënten zijn aanwezig als we dat samen doen. Met respect voor ieders rol en bijdrage. Die niet identiek is, maar wel allemaal even belangrijk voor het kind en de mensen die dat moeten doen.

Vertrouwen in elkaar 

Toen ik aan het einde van de avond om me heen keek stonden er zo'n dertig ouders, letterlijk om ons heen. Ze vroegen wat ze bij konden dragen. Omdat ze vertrouwen hebben in hun kind, de school, elkaar en ons. Ik hoop vurig dat het genoeg is om een doorstart te maken. Voor de kinderen en het team. We varen weer. 

#mooiwerk #somsmoeilijkwerk

#back to school: een ik-rapport

Tijd voor een volgende #backtoschool voor mij. Het werd een schoolbezoek aan het Klinket, in de wijk Rijkerswoerd.  Ook deze keer had ik gevraagd of ik alsjeblieft te gast mocht zijn zonder een voor mij opgeleukt programma. Dat mocht, zei directeur Loes. Maar dan wel rondgeleid door kinderen van de school. Er bleek een heel overleg te hebben plaatsgevonden welke kinderen dat gingen doen. Ik werd op de begane grond rondgeleid door kinderen uit de Leerlingenraad. Zij vertelden mij welke rol deze raad heeft in de school. De bedoeling is dat de Leerlingraad actief betrokken wordt bij alle belangrijke beslissingen. Heel belangrijk vonden ze om aan mij te laten zien hoe ze meegedaan hadden aan het maken van een plan voor het schoolplein. Uit hoe ze konden vertellen over de verschillende aspecten van het plein, zoals de plek voor de buitenles en de plek om te chillen, kon ik opmaken dat het ook echt hun nieuwe plein geworden was. Ze hadden ook gezegd wat zij beter vonden voor de kleuters en hoe de bovenbouw graag de pauze wilde doorbrengen. Met ruimte om te rennen, gelukkig. En veel meer groen.

Onderweg in de school kwamen we ook op een trap waar op elke trede een tekst stond. Ook hier kwam het verhaal hoe alle leerlingen teksten hadden gemaakt en die hadden ingeleverd. En dat daarna alle teksten met hen waren bekeken en samen bepaald was welke er 'voor eeuwig' op de trap mochten verschijnen. Er was een verhaal bij alles, teksten waren intenties met betekenis geworden voor hen. En de nieuwe leesboeken van de school hadden ze ook zelf uit mogen kiezen in de bieb. Daar waren ze wel heel erg trots op. Net toen ik dacht dat ik misschien wel een uitzonderlijk betrokken groepje leerlingen te pakken had, vond er een wissel in de begeleiding plaats. Een groepje bovenbouw leerlingen nam het over. Ook hier hele zelfbewuste leerlingen. Een van de jongens kon me uitleggen waarom de nieuwe leesmethode voor hem als leerling met dyslexie veel beter was dan de vorige. Of hoe je er sowieso veel meer van leerde en dat het gelukkig veel moderner was. En ik vroeg er niet eens naar, dat vond hij zelf belangrijk om me te vertellen. Een van de anderen maakte een heel punt van mij te laten zien hoeveel toiletten er waren en waar de pantry was. Ook heel belangrijk.

Als klap op de vuurpijl eindigde mijn rondleiding bij hun eigen lokaal. Waar de meester net bezig was met de afronding van de les. Net voor de kerstvakantie, altijd een bijzondere tijd om aan de ene kant nog wat zinvolle dingen te doen en tegelijkertijd rekening te houden met de onrust die er soms door de school gaat. Een van de leerlingen wilde mijn zijn IK-rapport laten zien. Voor mij de eerste keer dat ik zo'n rapport - mét persoonlijke toelichting - te zien kreeg. Het bleek een rapport te zijn waarop hij zelf aan kon geven hoe hij naar zijn eigen ontwikkeling keek. Hij vertelde, dat hij zichzelf op het aspect 'ik werk netjes' wat minder ingekleurde vakjes had gegeven. Als reden gaf hij op dat zijn handschrift zo slordig was. Waarop zijn klasgenoot zei: dat valt best mee. 'Je schrijft alleen slordig als je het onderwerp saai vindt'. 'Dat is ook wel weer waar', zei hij. Ondertussen maakten een aantal meisjes het planbord voor morgen klaar. Ze schoven enthousiast de kaartjes met de verschillende taken en lessen in de goede volgorde voor de dag erna. Daarna pas naar huis. De leerkracht gaf aan dat de kinderen zelf bedacht hadden om dit elke dag even te doen. Ze hadden er duidelijk plezier in.

Deze school maakte vooral indruk op me door de betrokkenheid van kinderen, het zelfbewustzijn waarmee kinderen met leren en ontwikkelen bezig zijn. Toen ik in de teamkamer nog even napraatte met het team over de opgedane indrukken, werd mij duidelijk dat dit team daar zelf ook een actieve houding in voorleeft. In deze setting werd ik nog even kritisch bevraagd over de stakingen en mijn kijk op werkdruk. Er ontstond een inhoudelijk gesprek. Over ontwikkelen en over keuzes maken. Over hoe ze juist het afgelopen jaar bezig geweest waren de betrokkenheid van leerlingen bij hun eigen leren te vergroten.

Dank jullie wel, team van het Klinket. Het was inspirerend even bij jullie op bezoek te zijn. #hiergraagmeervan #trots